کد مطلب:36619 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:122

«انسان می تواند به مقامی برسد كه همه چیز عالم را زیبا ببیند». شخص عارف می تواند روح و ضمیر خود را چنان سامان دهد كه از هیچ چیز تاثر زشتی نیابد. در واقع یكی از اكتشافات مهم عارفان همین بود كه می توان همه ی جهان را یكسره زیبا دید. هنگامی كه این چشم زیبابین در دل انسان گشوده شود، نسبت آدمی با جهان یكسره متفاوت خواهد شد. مولوی به همین سبب متضرعانه به خداوند می گوید:

بعد از این ما دیده خواهیم از تو بس
تا نپوشد بحر را خاشاك و خس

(مثنوی، دفتر ششم، بیت 2311)

[صفحه 144]

آدمی دید است و باقی پوست است
دید آن است آن كه دید دوست است

(مثنوی، دفتر اول، بیت 1409)

انسان چیزی به جز دو چشم نیست. بقیه ی اندامها و شئون وی ابزار و حواشی محسوب می شوند. اگر این چشمها از خس و خاشاك پیراسته گردند همه چیز را زیبا خواهند دید. حافظ می گوید:

غسل در اشك زدم كاهل طریقت گویند
پاك شو اول و پس دیده بر آن پاك انداز

یا رب آن زاهد خودبین كه به جز عیب ندید
دود آهیش در آیینه ی ادراك انداز

(دیوان حافظ، غزل 264)

به بیان حافظ، زاهد خودبین فقط عیب را می بیند چرا كه دیدگانش عیبناك و ناپاك است. حافظ هم او را به تیرگی بیشتر آینه ی ادراكش نفرین می كند. و خود برای آنكه پاكیها را ببیند، دیدگان خود را پاكیزه می نماید. این بیت حافظ، ترجمه ای از این شعر مجنون است:

و كیف تری لیلی بعین تری بها
سویها و ما طهرتها بالمدامع

و تلتذ منها بالحدیث و قد سری
حدیث سویها فی خروق المسامع

به من گفتند كه تو چگونه می خواهی با چشمی كه دیگران را نگریستی و هنوز به آب اشك تطهیرش نكرده ای، به لیلا بنگری؟ چگونه می خواهی با او همسخن شوی و از سخن او لذت ببری در حالی كه سخنان دیگری در گوش توست.

از همه ی اینها جامعتر و بالاتر كلام ژرف مولانا است كه:

[صفحه 145]

تا بدانی كه آسمانهای سمی
هست عكس مدركات آدمی

(مثنوی، دفتر ششم، بیت 1935)

و:

باده از ما مست شد نه ما از او
قالب از ما هست شد نه ما از او

(مثنوی، دفتر اول، بیت 1815)

این تحلیل از زشتی و زیبایی عینا بر رفتارهای آدمی هم قابل اطلاق است.

صفحه 144، 145.